Mortlach

Zakład Mortlach zarejestrowano w 1823 roku, zaraz po zalegalizowaniu produkcji whisky w Szkocji, jako pierwszą z siedmiu destylarni znajdujących się w Speyside, w miejscowości Dufftown. Rejestracji dokonali Donald Mackintosh, James Finlander i Alexander Gordon.
Trzeba podkreślić, że nielegalna produkcja whisky odbywała się w tym miejscu dużo wcześniej, zakład więc nie tyle założono, co zalegalizowano w 1823 roku.
Mortlach zaopatruje się w wodę do produkcji whisky ze źródła bijącego na zboczach niedalekich wzgórz Conval Hills, przepływającego przez rozległe torfowiska, co ma duży wpływ na smak whisky - silnie zabarwiony torfem. Woda do chłodzenia podczas produkcji whisky pobierana jest z potoku Dullan Water.
Omawiana gorzelnia swoją nazwę zawdzięcza wiosce Mortlach, w której w 566 roku został poświęcony nowopowstały kościół, a która na przełomie XVIII i XIX wieku została wchłonięta przez szybko rozwijające się miasto Dufftown. Znaczenie słowa "mortlach" to prawdopodobnie, w wolnym tłumaczeniu, "wielka kotlina" (gaelickie "morlay").
Miejsce to zasłynęło z powodu zwycięstwa wojsk króla Malcolma w 1010 roku nad Wikingami. Budowniczowie zamku Balvenie kilka stuleci później na płycie nagrobnej wodza Wikingów urządzili stół,  który służył do ucztowania. Płytę nazwali Aqua Vita Stone.
Wioska Mortlach była też słynna, jak wspomniano wcześniej, z wielu nielegalnych gorzelni i przemytu whisky. Okoliczni producenci whisky korzystali ze źródła doskonałej wody, zwanego Highlader John's Well. Pierwszym legalnym zakładem w tej okolicy był właśnie Mortlach, dopiero 60 lat później powstał tu Glenfiddich.
Trzej pierwsi właściciele Mortlach nie zarobili wiele na interesie gorzelniczym i sprzedali zakład za bardzo małą kwotę 270 funtów. Nowy właściciel wstrzymał destylację i zakład podupadł. W takim stanie kupili go John i James Grantowie, pracujący wtedy w zakładzie Aberlour. Grantowie kupili Mortlach nie po to, żeby wznowić w nim destylację, ale po to, by urządzenia destylacyjne z Mortlacha zamontować w nowej, budowanej przez siebie gorzelni Glen Grant. Budynki nieczynnego Mortlacha przeznaczono na spichlerz.
W 1842 roku John Gordon wznowił produkcję w zakładzie Mortlach. Odpady destylacyjne posłużyły mu jako pasza dla zwierząt (można było nimi wyżywić 24 krowy i 150 świń).
Na początku lat 50. do Gordona dołączył, jako współwłaściciel firmy, George Cowie. Cowie przyczynił się do rozpoczęcia promocji whisky Mortlach poza Szkocją, na przykład w Londynie.
George Cowie w 1864 roku został jedynym właścicielem Mortlacha. Pod koniec XIX wieku zakład rozbudowano tak, że stał się największą gorzelnią w okolicy. W 1897 roku do trzech kotłów destylacyjnych dodano kolejne trzy.
W czasie II wojny światowej w Mortlach kontynuowano pracę i był to wtedy jeden z nielicznych działających zakładów. Jedyna przerwa w destylacji podczas  II wojny w omawianym zakładzie miała miejsce w 1944 roku.

Firma Gordon & MacPhail oferuje whisky Mortlach destylowaną w latach 1938 – 1939, a także wyjątkowo rzadki produkt – destylat z Bożego Narodzenia 1942 roku.
W 1923 roku właścicielem zakładu została firma Johnnie Walker & Sons, która potem stała się częścią DCL.
Na początku lat 60. w zakładzie Mortlach wprowadzono duże zmiany – zburzono stare budynki i postawiono na ich miejscu nowe. Zostawiono jednak oryginalne kotły. W 1964 roku dokonano uroczystej inauguracji odnowionego zakładu.
W 2000 roku licencja zakładu należała do firmy George Cowie & Son.
W Mortlach stosowano rzadką metodę częściowej potrójnej destylacji.
Whisky Mortlach stanowi główny składnik blendów Johnniego Walkera. Wchodzi też w skład mieszanki John Barr. Single malt oferowany jest w wersji 12-letniej, znalazł się także w obu seriach United Distillers – Wildlife (16-letni) i Rare Malts (20- i 22-letni single malt cask strength).
Whisky Mortlach w wielu wersjach oferowana jest przez większość niezależnych dystrybutorów.

Poprawna wymowa słowa Mortlach: