Tomatin

Zakład Tomatin w regionie Highlands został zbudowany w roku 1897 przez spółkę Tomatin Spey District Distillery Ltd., składającą się z biznesmenów z Inverness.
Zakład powstał w miejscu oddalonym o około 20 kilometrów od Inverness, niedaleko sławnego kiedyś zagłębia nielegalnego handlu whisky, farmy Old Lairds House, pochodzącej z XV wieku.
Słowo "tomatin" w języku gaelickim znaczy "krzaczaste wzgórze".
Od czasu powstania zakład Tomatin sukcesywnie się rozwijał, do tego stopnia, że obecnie jest największą gorzelnią słodową w Szkocji oraz drugą, co do wielkości na świecie (pierwsze miejsce zajmuje japoński zakład należący do koncernu Suntory – Hakushu).
W czasie II wojny światowej zakład Tomatin musiał walczyć o utrzymanie się w branży, z powodu niedostatku zboża. Pełną moc produkcyjną Tomatin rozwinął po wojnie, w latach 50. Do roku 1956 miał dwa kotły, potem cztery, w 1964 roku zwiększył tę ilość do dwunastu. W 1974 roku dodano następnych dwanaście alembików (inne źródła podają liczbę 11). Moc produkcyjna zakładu wyniosła wtedy 12 milionów litrów alkoholu rocznie (według innego źródła potencjał produkcyjny zakładu po 1973 roku przekroczył 20 milionów litrów whisky rocznie). Tomatin to bardzo nowoczesna, całkowicie zautomatyzowana destylarnia i dzięki temu nawet przy olbrzymich mocach produkcyjnych może sobie pozwolić na zatrudnianie mniejszej ilości pracowników niż mały, tradycyjny zakład destylarski.
Gorzelnia Tomatin czerpie wodę do produkcji z Alt-an-Firth, czyli "wolnej strugi", która płynie z gór Monadhliath do rzeki Findhorn, a po drodze przepływa przez torfowiska i czerwone granity.
Na skutek ogromnej produkcji w zakładzie Tomatin powstawały bardzo duże ilości ciepłej wody, pochodzącej ze schładzania aparatury destylacyjnej. Firma postanowiła tę wodę wykorzystać. Na terenie zakładu powstała hodowla węgorzy (zainwestowano w nią 100 tysięcy funtów). Węgorze hodowane w basenach w czasie ośmiu miesięcy osiągały wymiary osobników dwuletnich, żyjących w naturalnym środowisku przyrodniczym.
W latach 80. wielkość gorzelni Tomatin stała się jej słabością, ponieważ mimo systematycznego ograniczania produkcji, właściciel miał problemy z utrzymaniem tak wielkiego zakładu. W 1985 roku firma, do której należał zakład Tomatin stanęła wobec groźby bankructwa. Wtedy gorzelnia przeszła na własność japońskich firm (po raz pierwszy w historii szkockiej whisky) Takara Shuzo Co. Ltd. i Okura & Co. Ltd. Firmy te były japońskimi partnerami handlowymi zakładu Tomatin.
W 2004 roku destylarnia wykorzystywała tylko 50 % swojego potencjału produkcyjnego. Większość produkowanego w zakładzie destylatu jest używana do zestawiania blendów. Tomatin to destylat w miarę neutralny, doskonale nadający się do zestawiania z innymi destylatami podczas kupażowania. Tomatin wykupił markę blenda The Antiquary.
Właściciel Tomatin rozlewa 10-letniego i 12-letniego single malta (wyłącznie na eksport) oraz wersję 25-letnią. Wersja 12-letnia odnosi w Japonii duże sukcesy.
Whisky Tomatin można spotkać, w co najmniej kilku wersjach pochodzących od niezależnych dystrybutorów, np. Cadenhead.
Konsorcjum japońskie produkuje też whisky mieszane Big T .

Poprawna wymowa słowa Tomatin: